Szukać na tej witrynie

Gdzie jest tutaj ?

Effective jump to the menu:
Alt + Shift + upper 5(%)
…then Tab …except for Chrome

 

To jest koncept; na tym artykułu pracuje

Co wszystko chce byc drugie w czeskim zdaniu?
Zrobiłem listę.

I na dole podaję przykłady,
jaki wpływ ma kolejność słów
na znaczenie czeskiego zdania.
(Duży!)

Na drugim miejscu w zdaniu chcą być:

• Czasownik pomocny "být"
  ( w zdaniu polączony z innym, głównym,
  czasownikiem w przeszłym czasie):
  • jsem / jsi / jsme / jste
• Wyrażenie trybu przypuszczającego:
  • bych / bys / by / bychom / byste / by
• Zaimek zwrotny
  • se
  • si
• Zaimek osobowy w 3. albo 4. przypadku,
  jeżeli w tym zdaniu nie posiada akcentu:
  • (komu:) mi / ti / mu / jí / mu / nám / vám / jim
  • (kogo:) mě / tě / ho (jej) / ji/ ho (jej) / nás / vás / jim
  • Ale tylko jeżeli jest ten zaimek nieakcentowany co do znaczenia w zdaniu!
    W razie akcentu zmienia się pozycja i użyje się długa wersja zaimku,
    więcej informacji jest w tym artykułu na dole.

Przykłady

Np. zdania z czasownikiem "podívat se" ( = popatrzeć)
albo "dívat se" (patrzeć):

• Podívám SE na to.
• Zítra SE na to podívám.
• Já SE na to podívám.
• Už SE na to dívám.
• Na to SE podívám rád.

…w ostatnim przykładzie też jest "se" poprawnie na drugim miejscu w zdaniu, bo:

Liczą się całe części zdania,
nie pojedyncze słowa.

Np. "Včera SE k nám do kanceláře přišel podívat ředitel."
mozemy troche wiecej detalowo powiedziec:

np. "Včera ráno v šest hodin a třicet pět minut středoevropského letního času podle našich atomových hodin SE k nám do kanceláře přišel podívat ředitel."
- "se" jest tutaj poprawnie na drugiej pozycji w zdaniu, bo wszystko przed nim, to tylko jedna rzezcz (informacja kiedy)

Albo:
"Petr SE na to podívá"
"Bratranec strýce babičky kamaráda mé manželky SE na to podívá."
(przed "se" jest tylko jedna czesc zdania – kto)

[ *** Notatka tylko dla bardzo zaawansowanych;
reszta niech prosze skoczy nizej *** ]

Nawet czas i miejsce mozemy czasami czuc co jedna rezcz
(fanowie Sci-Fi wiedza, ze czas, to oczywiscie czwarty wymiar czasoprzestrzeni, i reszta musi sie z tym jakos pogodzic)
Zítra v práci se na to podívám
… to kiedy i gdzie tutaj mozna zastepic jednym zdaniem,
wiec w sumie to znaczy cos jak "kiedy":
Kdy to uděláš?
Až budu zítra v práci, tak se na to podívám.

Ale to tylko w przypadku, ze ta kombinacja opisuje jeden warunek "kiedy" albo "przy jakiej okazji" to zrobie.

Zwyczajnie sa ta dwie rozne rzeczy:
Dnes se v práci nic zvláštního nedělo.
To znaczy, ze dzis nie bylo nic ciekawego w porownaniu z tym, jak to jest w pracy inne dni.
Včera se v Praze zřítil dům.
…tutaj w tych przypadkach sa czas i miejsce dwie rozne rzeczy.

[ *** Koniec notatki tylko dla bardzo zaawansowanych *** ]

Kolizja? Jaki jest priorytet?

I co jezeli spotka sie wiecej chetnych o drugie miejsce
w jednym zdaniu?
Druga pozycje w zdaniu odzyskuja w tej kolejnosci:

Pierwszy kandydat na drugie miejsce

• albo: jsem / jsi / jsme / jste
  (czasownik pomocny, polączony z innym, głównym, czasownikiem w przeszłym czasie)
• albo: bych / bys / by / bychom / byste / by

Nie ma by jsem

Razem nie moga sie spotkac;
czasami niektórzy Czesi je łączą, ale to jest językowo nielegalne i rwie to uszy.
Nie ma takiego zdania, gdzie byly by potrzebne obok siebie.

• Jezeli jakis Czech napisze „já by jsem”,
  to trzeba go informowac, ze jedynna legalna forma, to: „já bych”.
• Tak samo nie „ty by jsi”, ale: „ty bys”
• Nie „my by jsme”, ale: „my bychom”
• Nie „vy by jste”, ale: „vy byste”

Jeżeli rodowity Czech będzie systematycznie pisał tutaj powyżej skreślone formy i nie pozwoli sobie wytłumaczyć swój bląd, to trzeba zabronić mu do końca życia dostępu do długopisu oraz klawiatury, że by nie mylić obcokrajowców starających się nauczyć nasz nielatwy język.

Drugi kandydat na drugie miejsce

(znaczy moze byc tez trzeci; jezeli drugie miejsce juz jest zajete)

• albo: se
• albo: si

Czasownik w konkretnej sytuacji laczy sie najwyzej z jednym z nich;
nie spotkaja sie w jednym zdaniu:

• Umyl auto.
• Umyl se. ( = umył się)
• Umyl si auto. Umyl si ruce. ( = umył sobie auto/ręce)

Trzeci kandydat na drugie miejsce

(Znaczy moze byc drugi, trzeci albo czwarty,
jezeli drugie i ewentualnie trzecie miejsce sa zajete.)

mě / mi / tě /ti…

(

Nie spotka sie to z "si" ( = sobię (PL)),
bo to by bylo "nám":

• Koupil jsem si auto.
• Koupil jsem ti auto.
• Koupil jsem nám auto.

Ale moze spotkac sie to z "se".
Podívám se ti na to. (znaczy: Sprawdzę to dla ciebie.)
)

Przykłady

Podívám SE na to.
Zítra SE na to podívám.

Podívám SE TI na to.
Zítra SE TI na to podívám.

Podíval BYCH SE TI na to.
Já BYCH SE TI na to podíval.
Doma BYCH SE TI na to podíval.

Můžeš uvařit večeři.
Můžeš SI uvařit večeři.
Můžeš MI uvařit večeři.

Zítra můžeš uvařit večeři.
Zítra SI můžeš uvařit večeři.
Zítra MI můžeš uvařit večeři.

Uvařil JSEM. (prosta informacja; wiec ty niemusisz)
Já JSEM uvařil. (i ty niezrobilas niczego)
Uvařil JSEM já. (ty nie ugotowalas)

Uvařil JSEM večeři. (co ugotowalem)
Večeři JSEM uvařil. (na kolacje jest wiecej niz zimna kanapka; kolacja jest gotowa i ugotowana)

Včera JSEM uvařil. (co robilem wczoraj)
Uvařil JSEM včera. (kiedy ugotowalem)

Včera JSEM uvařil večeři. (zasluguje pochwalic)
Večeři JSEM uvařil včera. (wiec dzis jej gotowac nie bede)

Mohla BYS uvařit večeři. (Warto ze by sie tym ktos zajac)
Večeři BYS mohla uvařit. (Nie musi byc znow zimna; albo: nie musimy do restauracji)

Mohla BYS MI uvařit večeři.
Doma BYS MI mohla uvařit večeři. (az przyjdziemy do domu…)

Telefonoval JSEM.
Telefonoval JSEM TI.
Zatelefonoval BYCH TI.

Zeptal JSEM SE na to.
Dnes JSEM SE na to zeptal.

Zeptal JSEM SE TI na to.
Dnes JSEM SE TI na to zeptal.

Zeptal BYCH SE.
Zeptal BYCH SE TI na to.

Přečetl JSEM SI ty noviny.
Včera JSEM SI ty noviny přečetl.

Czy liczy się spójnik?

Spojnik miedzy zdaniami czasami liczy sie,
czasami nie,
albo moga byc obie wersje legalne.

Na razie nie dam rade zdefinowac jasny regulamin,
tylko czuje, czy konkretna formulacja jest OK, albo nie.

Lyže si půjčoval v půjčovně
nebo si vozil svoje.

Lyže si i půjčoval v půjčovně
i si vozil svoje.

Lyže si ani nepůjčoval,
ani nevozil svoje,
protože chodil pěšky.

Lyže si neobjednal,
že si přiveze svoje.

Lyže chce mít dobré,
a tak si přiveze svoje.

Lyže si nebude půjčovat,
protože si přiveze svoje.

Lyže si nebude půjčovat
a přiveze si svoje.

Tutaj wydaje mi sie, ze jedynny przypadek, gdzie spojnik nie liczy sie, wiec przed "si" bedzie "a", ktore nawet mozna odpuscic:
Lyže si nebude půjčovat,
přiveze si svoje.

Přišel domů
a naoobědval se.

Přišel domů,
aby se naobědval.

Přišel domů,
protože se chtěl naobědvat.

…Teraz wydaje mi sie, ze "a" nie liczy sie,
reszta spojnikow liczy sie.
Jeszcze to sprawdze.

• Je poledne, tak si dej oběd.
• Telefonoval, že si dá oběd.
• Přestaň pracovat a dej si oběd.

Drugie miejsce nie dotyczy długich wersji zaimków (pod akcentem)

Bez akcentu – 2. pozycja w zdaniu

Neutralne konstatowanie bez porównania było by z krótkim "tě" (cię) na drugim miejscu,
o czym właśnie na początku mówił ten artykuł:

• Vidí mě.
• Vidí tě.
• Vidí ho.
• Nepřítel tě vidí.
• Nočním viděním tě nepřítel pohodlně vidí.

Akcent – koniec zdania

Jeżeli chcemy zakcentować, że nikogo nie widzi, tylko ciebie,
to nie można użyć "tě" (cię) i trzeba użyć długą wersję "tebe" (ciebie).
I skoro ją akcentujemy, to ją użyjemy pod koniec zdania, gdzie jest zawsze to najważniejsze:

• Nepřítel vidí tebe. = Nepřítel vidí jenom tebe.

Temat, wstępna definicja obszaru – początek zdania

W podobny sposób, jak z akcentem pod koniec zdania,
jest to z tematem (o czym mówimy) na początku zdania – też użyjemy długą wersję zaimku, jeżeli istnieje:

• Mě nevidí, vidí tebe.
• Tebe nevidí, vidí jeho.
• Jeho nevidí, vidí mě.

Zmiana zaimku w razie akcentu

Znaczy w razie pojawienia sie zaimku:

• albo pod koniec zdania (nowa informacja)
• albo na poczatku zdania (temat, definicja obszaru).

W takich przypadkach trzeba użyć długą wersję zaimku:

• Komu, czemu (3. przypadek):
  • si => sobě
  • mi => mně
  • ti => tobie (jak po polsku ci => tobie)
  • mu => jemu
• Kogo, co (4. przypadek):
  • se => sebe
  • tě => tebe (jak po polsku cię => ciebie)
  • ho => jeho (jak po polsku go => jego)
  • (Istnieje też długa wersja "mě" => "mne", ale nie jest obowiązkowa do użycia.)

// Notatka:

Mialem (i mam nadzieje, ze moze jeszezce mam / bede mial) jakies notatki na ten temat, ale zdarzyla mi sie awaria dysku twardego, jeszcze nie mam aktualne dane, na razie mam do dyspozycji tylko starszy backup; co mnie pouczylo, ze notatki trzeba nie pisac sobie do komputeru, i publikowac az cos doskonalego, ale ze warto publikowac na biezaco, co jest. Wiec teraz to napisalem z glowy. Moze w przyslosci jeszcze to wylepsze i uporzadkuje publikujac to na witrynie.

Keywords: kolejność słów, szyk słów, kolejność wyrazów, szyk wyrazów, porządek w czeskim zdaniu, czeskie zdanie, język czeski, zaimki, zaimki osobowe, zaimki zwrotne, se, si, mi, ti, mě, tě

Zobacz też – posty na blogu

• 125: "Se" chce být druhé. Ale kdy se počítá spojka, a kdy ne?
• 126: Lista: Co wszystko chce byc drugie w czeskim zdaniu?

Jasny ☀ Zwykły Nocny ☼

Nie podkreślać skrótów Podkreślać niektóre Podkreślać skróty

© mgr inż. Martin Adámek www.adamek.cz Náchod / Meziměstí, Czechy G+

XHTML 1.1 CSS 3 Home ↑