Co může znamenat české slovo "sestra"?


1)

sestra CS = siostra PL

ségra CS = siostra PL (potocznie)

sestřička CS = siostrzyczka PL



2)

jeptiška, řádová sestra, sestra, řeholnice, mniška CS
= zakonnica, siostra zakonna, mniszka PL


matka představená, abatyše CS ~ matka przełożona PL
sestra představená, převorka CS ~ siostra przełożona PL

Nie znam dokładnych niuansów, więc nie jestem pewny, czy jest tam dokładna zgoda,
proszę więc to odbierać jako że to jest zgrubsza.



3)

zdravotní sestra, sestra, sestřička CS
= pielęgniarka, siostra PL

vrchní sestra CS = siostra przełożona PL

Znaczenie "sestra" jako "pielęgniarka" pewnie powstało historycznie z tego,
że wcześniej opiekowały się chorymi zakonnice.



Ale co jeżeli na pozycji pielęgniarki pracuje mężczyzna?

Oficjalnie jego stanowisko nazywa(ło) się "zdravotní sestra",
lub nowo już "všeobecný ošetřovatel".

W papierach więc będzie "zdravotní sestra";
lub w niektórym kontekście, gdzie by to taki zapis był mylący, chyba można napisać też np. "zdravotní sestra – muž".



Czasami użyje się też słowo "ošetřovatel", co jednak nie jest poprawne, bo to jest coś innego.
Chociaż "ošetřovatel" po polsku będzie "pięlęgniarz" (ew. "opiekun"), to "ošetřovatel(ka)" nie jest dokładnie to samo, co "zdravotní sestra".
Pozycja "ošetřovatel" ( https://cs.wikipedia.org/wiki/O%C5%A1et%C5%99ovatel ) jest mniej kwalifikowana pozycja niż pozycja "zdravotní sestra" ( https://cs.wikipedia.org/wiki/V%C5%A1eobecn%C3%A1_sestra ).




"Zdravotní sestra" lub "Všeobecná sestra" ("všeobecná" CS = "ogólna", "powszechna" PL), to pozycja kwalifikowana, na podstawie skończonej szkoły średniej.
Ew. na podstawie wyższej szkoły zawodowej (3 lata po maturze).
Lub dzisiaj już nawet na podstawie trzylatnego studium na uczelni (licencjat).

Wg Wikipedii używa się też wyrażenie "všeobecný ošetřovatel", jako męski kształt od "všeobecná sestra".
Potwierdza to np. oferta uczelni na trzylatny program studyjny (licencjat) "Všeobecné ošetřovatelství" https://www.fzs.tul.cz/uchazeci-o-studium/bakalarske-studijni-programy/vseobecne-osetrovatelstvi
To słowo "všeobecný", które po polsku znaczy "powszechny", "ogólny", potem praktycznie niesie informację, że chodzi o kwalifikowanego fachowca, że by go odróżnić od niekwalifikowanego pielęgniarza. Nie jest to za bardzo logiczne, chodzi jednak o jakąś uciećke z tego, że (všeobecná/zdravotní) sestra lub všeobecný ošetřovatel to więcej niż ošetřovatel, i że na pozycji sestry już może być też mężczyzna.

Jednak wg narodowego układu (rejestru) zawodów ta pozycja nazywa się nadal "všeobecná sestra":
https://nsp.cz/jednotka-prace/vseobecna-sestra-0359



W nieoficjalnej, nieformalnej, praktycznej komunikacji pojawia się naturalne,
choć de iure niepoprawne wyrażenie "zdravotní bratr".
Zauważyłem nawet, że ktoś to ma wpisane jako swój zawód w swoim profilu na Facebooku.

Stanowisko najwyższego autorytetu przez język czeski (Ústav pro jazyk český) mówi, że jemu wyrażenie "zdravotní bratr" nie przeszkadza, i oni są z nim spoko, jeżeli to wyrażenie zostanie zaakceptowane zawodowo:
https://ujc.avcr.cz/jazykova-poradna/zajimave-dotazy/190711-zajimavy-dotaz-zdravotni-bratr.html
Cyt. ÚJČ: "Z jazykového hlediska užívání tohoto spojení nic nebrání, avšak v praxi je jeho použití zatím omezeno na neformální komunikaci. V oficiálních textech se dosud operuje pouze s označením sestra (s případnými přívlastky jako zdravotní, vrchní atd.), a to jak pro ženy, tak pro muže."
Cyt. ÚJČ: "A nejde pouze o jednoznačné určení pohlaví zdravotního personálu, ale i o odstranění gramatických obtíží (například ve větě Zdravotní sestra podal pacientovi léky.). Jednoduché přechýlení sestra–bratr se v tomto světle jeví jako nejpřirozenější řešení, je průhledné a jednoznačné, takže pokud by ho přijaly příslušné orgány, bez výhrad bychom ho doporučili i pro oficiální komunikaci. Dodejme ještě, že se někdy pro nedostatek dalších pojmenování užívá také ošetřovatel; ten však v plné míře nepostihuje význam spojení zdravotní sestra, a proto ho pro oficiální komunikaci doporučit nelze."

I skoro na kwalifikowaną pielęgniarkę mówi się nie tylko "(zdravotní) sestra", ale też "sestřička",
to wg tego wzoru można w praktycznej komunikacji dla mężczyczny znaleźć nie tylko wyrażenie "zdravotní bratr", ale też "zdravotní bratříček".


Zwięzłe praktyczne podsumowanie:

Jeżeli chodzi o kwalifikowanego pielęgniarza z maturą* lub z szkołą wyższą zawodową (3 lata po maturze) lub nawet z licencjatem (uczelnia; 3 lata po maturze) w swoim zawodzie, to:
– Formalnie piszemy albo klasycznie "zdravotní sestra" / "všeobecná sestra", albo nowo "všeobecný ošetřovatel".
– Potocznie mówimy "zdravotní bratr" lub "zdravotní bratříček".




* I jeszcze doprecyzowanie:

Od cca 2017 r. na podstawie matury jest "praktická sestra";
natomiast na podstawie licencjatu (3 lata na uczelni) jest "všeobecná sestra".

Jednak dla naszego celu językowego jest ważne, że ten kwalifikowany pracownik jest formalnie
albo "sestra" (z różnymi przydawkami przymiotnikowymi),
albo "všeobecný ošetřovatel", gdzie jest to "všeobecný" bardzo ważne, bo bez tego chodziło by o osobę niekwalifikowaną.

Im więcej zanurzyłem sie do oficjalnej terminologii, tym więcej się wydaje,
że najlepiej mówić na kwalifikowanego pielęgniarza po prostu potocznie "zdravotní bratr" lub "bratříček" (wołacz: "bratříčku"),
że by przez pomyłkę nie obniżyć jego kwalifikacji przez użycie niższego stopnia z formalnej hierarchii zdefinowanych kwalifikacji.

---
Foto:
https://www.publicdomainpictures.net/cs/view-image.php?image=247239
Licence: CC0 Public Domain
Petr Kratochvil vydal tento „Mladá zdravotní sestra“ obrázek pod licencí Public Domain. To znamená, že jej můžete použít a upravit pro své osobní i komerční projekty. Získali jsme Model Release formulář pro tento obrázek, ale pamatujte, že soubor nesmí být používán způsobem, který ukazuje jakoukoli osobu na fotografii ve špatném světle nebo je líčí tak, že to mohou považovat za urážlivé.