Jejího (odmiana "její");
moje, tvoje, naše, vaše kniha;
na něho.
Píseň, kost, postel, garáž, tramvaj.

Některé (těžké) koncovky nejen přivlastňovacích zájmen.
Niektóre (trudne) końcówki zaimków nie tylko dzierżawczych.

A podstatná jména ženského rodu jako bonus. Jejich koncovky jiné než "-a".
I rzeczowniki rodzaju żeńskiego jako bonus. Ich końcówki inne niż "-a".


---



1) Jejího

Właścicielka:
Rodzaj żeński

Majątek:
Rodzaj męski żywotny
(męskoosobowy + zwierzęta rodzaju męskiego)


1. pád – kdo, co:
PL: jej ojciec, jej pies
CS: její otec, její pes


4. pád – vidím koho, co:
PL: Widzę jej ojca, jej psa
CS: Vidím jejího otce, jejího psa


Tutaj, w przypadku, że majątek jest rodzaju męskiego żywotnego i właścicielka rodzaju żeńskiego,
mamy w czeskim dodatkową końcówkę "-ho", której język polski w tym miejscu nie ma.
Dlaczego i po co?

Jest to bardziej proste i bardziej logiczne,
niż jak to na może na pierwszy rzut oka wygłąda:

Viděl jsem psa.
Jakého? Malého, bílého, jejího.

Widziałem psa.
Jakiego? Małego, białego, i analogicznie jakby "jejego"
– akurat że tam język polski tej końcówki nie ma, po polsku się więc mówi "Widziałem jej psa".
I czeski tam tą koncówkę ma :)


Chodzi o to, że po polsku się zaimków dzierżawczych "jego", "jej" i "ich" nie odmienia.

Po czesku się też nie odmienia zaimków dzierżawczych "jeho" i "jejich",
jednak odmieniamy zaimek dzierżawczy "její":

1. Její pes;
2. bez jejího psa;
3. jejímu psovi/psu;
4. vidím jejího psa;
5. její pse (PL 7.);
6. o jejím psovi/psu;
7. s jejím psem (PL 5.).

Co znaczy po polsku:
1. Jej pies;
2. bez jej psa;
3. jej psu;
4. widzę jej psa;
7. jej psie (CS 5.);
6. o jej psie;
5. z jej psem (CS 7.).


Gramatycznie te koncówki można sobie wyobrazić np. wg wzoru "mladý"
(malý, bílý, ... generalnie twarde przymiotniki):

1. Její mladý pes (jej młody pies);
2. bez jejího mladého psa (bez jej młodego psa);
3. jejímu mladému psovi/psu (jej młodemu psu);
4. vidím jejího mladého psa (widzę jej młodego psa);
5. její mladý pse (7. jej młody psie);
6. o jejím mladém psovi/psu (o jej młodym psie);
7. s jejím mladým psem (5. z jej młodym psem).



Albo, i nawet jeszcze lepiej,
można sobie wyobrazić te koncówki wg miękkich przymiotników,
jak np. "mladší", "starší", "moderní", "jarní":

1. Její mladší pes (jej młodszy pies);
2. bez jejího mladšího psa (bez jej młodszego psa);
3. jejímu mladšímu psovi/psu (jej młodszemu psu);
4. vidím jejího mladšího psa (widzę jej młodszego psa);
5. její mladší pse (7. jej młodszy psie);
6. o jejím mladším psovi/psu (o jej młodszym psie);
7. s jejím mladším psem (5. z jej młodszym psem).



Teraz się nam wszystko bardzo ładnie zgadza:

1. Kdo, co:
Jaký?
– mladý, starý;
– mladší, starší, její.

4. Vidím koho, co:
Jakého?
– mladého, starého;
– mladšího, staršího, jejího.


---



1b)

Uwaga, ta odmiana zaimku "její"
dotyczy tylko majątku rodzaju męskiego lub nijakiego!

Odmieniamy również
w przypadku majątku rodzaju męskiego nieżywotnego;
tam tylko biernik jest taki sam jak mianownik:

1. Její stůl,
2. bez jejího stolu,
3. jejímu stolu,
4. vidím její stůl,
5. její stole (PL 7.),
6. o jejím stole/stolu,
7. s jejím stolem (PL 5.).


Odmieniamy również
w przypadku majątku rodzaju nijakiego:

1. Její auto,
2. bez jejího auta,
3. jejímu autu,
4. vidím její auto,
5. její auto (PL 7.),
6. o jejím autě,
7. s jejím autem (PL 5.).




Natomiast w przypadku majątku rodzaju żeńskiego
zaimku "její" CS (PL: jej) nie odmieniamy!:

1. Její kamarádka,
2. bez její kamarádky,
3. její kamarádce,
4. vidím její kamarádku,
5. její kamarádko (PL 7.),
6. o její kamarádce,
7. s její kamarádkou (PL 5.).


To dlatego, że nie odmieniamy ani przymiotników miękkich rodzaju żeńskiego, liczby pojedynczej:

- Moderní žena, bez moderní ženy, ...
- Moderní nemocnice, bez moderní nemocnice, ...
- Senzační žena, bez senzační ženy, ...
- Sezónní kolekce, bez sezónní kolekce, ...
- Zánovní motorka, bez zánovní motorky, ...


Więc majątek rodzaju żeńskiego odmieniamy np.:
1. Její senzační chytřejší stará kamarádka,
2. bez její senzační chytřejší staré kamarádky,
3. její senzační chytřejší staré kamarádce,
4. vidím její senzační chytřejší starou kamarádku,
5. její senzační chytřejší stará kamarádko (PL 7.),
6. o její senzační chytřejší staré kamarádce,
7. s její senzační chytřejší starou kamarádkou (PL 5.).




---



2) Moje, tvoje, naše, vaše kniha, matka, ...

Właściciel:
Ja, ty, my, wy;
niezależnie od rodzaju

Majątek:
Rodzaj żeński


PL:
moja,
twoja,
nasza,
wasza
(mama, książka, ...)

CS:
moje / má,
tvoje / tvá,
naše,
vaše
(matka, kniha, ...)


Tutaj, na odwrót od poprzedniego tematu, jest bardziej systemowe podejśćie w polskim niż w czeskim.
Rodzaj żeński – więc w polskim kończy się na "-a".

Niestety po prostu trzeba pamiętać o tym, że w czeskim tutaj akurat mamy końcowki "-e";
jakkolwiek przyznaję, że polskie końcówki "-a" są dla rodzaju żeńskiego bardziej logiczne.



---



2b) Rzeczowniki rodzaju żeńskiego, które na rodzaj żeński nie wyglądają:


Ale my te różne koncówki u rodzaju żeńskiego mamy generalnie; też u rzeczowników.

Często mamy "-e", tak jak powyżej u tych zaimków:
- ta práce, ta ulice, ta nemocnice, ta restaurace, ta spolupráce, ta situace, ta židle ...
- ta akademie, ta ekonomie, ta Anglie, ta unie, ...
- ta Francie, ta policie, ...
(... tutaj wszędzie ma polski końcówkę "-ca", "-ia" albo "-cja"; albo całkowicie inne słowo)

Nawet mamy w czeskim znacznie więcej słów rodzaju żeńskiego kończących się na współgłóskę,
niż ile ich jest w polskim:

- Niektóre są też w polskim:
ta píseň (PL: pieśń, piosenka),
ta plíseň (PL: pleśń, grzyb),
ta kost (PL: kość),
ta síň; ta předsíň (PL: sala, sień; przedpokój),
ta postel (PL znaczenie: łóżko; etymologiczna i gramatyczna pokrewność: pościel).

Przyczym słów "pieśń", pleśń i "sień" raczej już się po polsku za bardzo nie używa;
polskie ucho i usta wybrały sobie jakieś alternatywy, które Polaków nie zmuszają do używania słów rodzaju żeńskiego z współgłoską pod koniec.
Czeskiego "síň" też już zazwyczaj nie używamy, jednak "předsíň" jak najbardziej.

- Inne po polsku pod koniec mają "-a", jednak po czesku współgłoskę:
ta skříň (PL znaczenie: szafa; etymologiczna i gramatyczna pokrewność: skrzynia),
ta píseň (PL: pieśń, piosenka).


- Inne po polsku mają inny rodzaj, jednak po czesku rodzaj żeński i pod koniec współgłoskę:
ta garáž,
ta tramvaj,
ta Plzeň,
ta Olomouc,
ta Paříž,
ta drenáž.

- U innych nie znam pokrewnego polskiego słowa, jednak po prostu chodzi o czeskie słowo rodzaju żeńskiego, które się kończy na współgłoskę:
ta neteř (PL: siostrzenica, bratanica),
ta nádrž (PL: zbiornik),
ta stráň (PL: zbocze)

Po polsku istnieją nazwy geograficzne jak np. Stronie Śląskie i inne;
nie jestem pewien, czy jest to od tego, jako czeskie stráň / stráně (zbocze / zbocza),
jednak wyszukałem, ze preferuje sie kształt "W Stroniu Śląskim" raczej niż "W Stroniach Śląskich),
więc zakładam, że po polsku jest to "to Stronie", rodzaj nijaki,
jednak nadal nie wiem, czy to jest pokrewne z czeskim "ta stráň" ("ty stráně").
W Czechach jest bardzo znane miejsce (elektrownia szczytowo-pompowa) "Dlouhé Stráně", liczba mnoga, jakby "długie zbocza".

Uwaga:
Po polsku są "te Police", kilka miejscowosci w Polsce, każda już sama jako liczba mnoga.
Natomiast po czesku jest "ta Police nad Metují", dosłownie jako "ta półka", miasto w Czechach.

Jednak nie ma tutaj systemu,
w okolicach Náchodu są te "Bohuslavice" (mnoga; v Bohuslavicích),
ale też ta "Rohenice" (pojedyncza, r. żeński; v Rohenici),
i ktoś, kto mieszka dalej i nie zna lokalnej sytuacji, zgadywa przypadkowo, jak którą wieś odmieniać.
Podobno istnieje publikacja "Vlastní jména na -ice", bo to jedynny kłucz.



I znów z powrotem do tych zaimków...


To z tymi rzeczownikiami, to tylko taka dodatkowa informacja na margines.
Zaimki "moje", "tvoje", "naše", "vaše" kończą się w pierwszym przypadku na "-e" generalnie dla żeńskiego rodzaju,
niezależnie od końcówki rzeczowniku, to jest inny temat.


Moje kniha, moje matka,
moje ulice, moje restaurace,
moje postel, moje garáž, moje píseň, moje tramvaj, ...



---



2c) Biernik – 4. pád – vidím koho, co:

moji, tvoji, naši, vaši


1. Kdo, co:
Moje / má, tvoje / tvá, naše, vaše kniha.

4. Vidím koho, co:
Moji / mou, tvoji / tvou, naši, vaši knihu.


To działa systematycznie:
– Zgodnie z zasadą, że w czwartym przypadku źmienia się "-e" z pierwszego przypadku na "-i".
– Zgodnie z zasadą, że w czwartym przypadku źmienia się długie "-á" z pierwszego przypadku na "-ou".

Dlatego też mówimy "Vidím naši matku", i nie [-ou] jak w polskim "naszą".
Bo "-e" źmieniamy na "-i".


Kdo, co:
- tvoje ulice

Vidím koho, co:
- tvoji ulici



Kdo, co:
- moje strategie

Vysvětluji koho, co:
- svoji strategii
(moji strategii)




Kdo, co:
- tvoje malá louka

Vidím koho, co:
- tvoji malou louku




Generalnie dla rzeczowników, i jak teraz widzimy, też dla niektórych zaimków,
działają te trzy zasady, które jest bardzo pożyteczne znać:

Tworząc czwarty przypadek, biernik, widzę kogo/co,
źmieniamy końcowki z pierwszego przypadku (mianowniku) na nowe m.in. w te trzy sposoby:

- -a => -u
- -á => -ou
- -e => -i




Moje stará kniha
Vidím svoji (moji) starou knihu.

Má stará kniha
Vidím svou (mou) starou knihu.

Tvoje malá louka
Vidím tvoji malou louku.

Tvá malá louka
Vidím tvou malou louku.

Velká restrukturalizace
Nové vedení zahájilo velkou restrukturalizaci.

Stará nemocnice
Kraj bude opravovat starou nemocnici.




---



3)
Osobní zájmeno "on":
2. a 4. pád s předložkou.

Zaimek osobowy "on":
dopełniacz i biernik z przyimkiem.



a)
Druhý pád,
bez koho, čeho,
dopełniacz;
mužský životný i mužský neživotný,
męski i żywotny i nieżywotny:


bez něj CS
=
bez něho CS
=
bez niego PL




b)
Čtvrtý pád,
vidím koho, vidím co,
biernik;
mužský neživotný,
męski nieżywotny:



na něj CS
=
na niego PL

(Tutaj nawet nie mamy możliwości powiedzieć "na něho" CS!)




c)
Čtvrtý pád,
vidím koho, vidím co,
biernik;
mužský životný,
męski żywotny:



na něj CS
=
na něho CS
=
na niego PL




Dívám se na něj. CS
=
Dívám se na něho. CS
=
Patrzę na niego. PL



"na něj"
=>
rodzaj męski!!!
Na niego!!!




d)

Rodzaj żeński jest inaczej:


2. bez koho, čeho:
Přišel bez ní. CS
=
Przyszedł bez niej. PL


4. vidím koho, co:
Dívám se na ni. CS
=
Patrzę na nią. PL


Uwaga:
– 2. "bez ní" z kreską; 6. "o ní" z kreską; 7./5. "s ní", "na ní" z kreską;
– 4. "na ni" bez kreski.
Ale akurat w tym "ni" vs. "ní" na co dzień robią błędy rodowici Czesi z magisterskim wykształceniem.
Tak samo jak w przypadku "ji" vs. "jí"; i "mě" vs. "mně".
To coś jak "h" vs. "ch" albo "rz" vs. "ż" dla Polaka, tylko jeszcze gorsze :)




Więc:

bez něj CS
wymowa: [bez niej]
=
bez něho CS
wymowa: [bez nieho]
=
bez niego PL


vs.


bez niej PL
=
bez ní CS