Skrót do strony głównej: Alt + Shift + górny 2(@)
Linkedin FB e-mail Google Plus Twitter

Szukać na tej witrynie

 
 

Blog (czeszczyzna)
Język czeski dla Polaków
Artykuł nr 294

 


Buď připraven! / Vždy připraven! ( ~ Zwarci i gotowi!); Mlád, stár, zdráv, ...

Wczoraj na FB polskich strażaków w kontekście zagrożenia meteorologicznego natrafiłem na hasło "Zwarci i gotowi!".
Chodziło o odpowiedź jednego strażaka na zapytanie od kogoś z fanów / mieszkanców, czy są strażacy gotowi na ewentualne podtopienia.

Już z kontekstu było widać, że najlepszy czeski odpowiednik będzie hasło "Vždy připraven!", ew. jakaś jego parafrazja, np. w liczbie mnogej ("Vždy připraveni!").

Generalnie mamy w czeskim dwie takie hasła:


1)

"Buď připraven!" CS
=
"Bądź gotów!" PL

Tego hasła używają harcerzy
(CS: skauti; organizacja: Skaut, Junák).



2)

"Vždy připraven!" CS
=
"Zawsze gotów!" PL

Tego hasła używali "Pionýři", co była rządem wymuszona konkurencja zamiast wtedy nielegalnych harcerzy podczas komuny.

Chociaż co do pochodzenia hasło "Vždy připraven!" jest połączone z czasami komuny,
to nie jest tak naprawdę dzisiaj połączone z czymkolwiek politycznym.

Z punktu widzenia praktycznego, gramatycznego, semantycznego,
hasło prodemokratycznych harcerów "Bądź gotów!" ma bardzo ograniczone możliwości użycia,
natomiast hasło "Zawsze gotów!" pasuje do znacznie większej ilości sytuacji.

Sądzę, że hasło "Vždy připraven!" ("Zawsze gotów!") można więc używać generalnie, wg potrzeby,
bez jakkiegokolwiek skojarzenia z polityką i historią.
Właśnie tam, gdzie po polsku zabrzmi "Zwarci i gotowi!" lub coś podobnego.



---



Warto tutaj zauważyć koncówki przymiotników:

Generalnie mówię, że wszystkie zwykłe przymiotniki mają w czeskim w pierwszym przypadku koncówkę z długą samogłóską,
niezależnie od rodzaju (męski żywotny, męski nieżywotny, żenski, nijaki)
i niezależnie od liczby (pojedyńcza, mnoga).

Z wyjątkiem takich ekstra kształtów, lekko archaicznych / literackich,
które po czesku nazywamy "jmenný tvar", znaczy jakby "kształt imienny".

I to jest właśnie to:
"gotów" PL (zamiast "gotowy" PL)
=
"připraven" CS (zamiast "připravený" CS)



Więc:

gotów, gotowa, gotowe;
gotowi, gotowe PL
=
připraven, připravena, připraveno;
připraveni, připraveny, připravena CS


Natomiast:

gotowy, gotowa, gotowe;
gotowi, gotowe PL
=
připravený, připravená, připravené;
připravení, připravené, připravená CS


Proszę więc zauważyć te koncówki,
te samogłóski, te kreski.
Ale ładny ten czeski, prawda?


Tak samo (i bardzo typowo):

"mlád" vs. "mladý"
"stár" vs. "starý"

Piosenka "Forever Young" od Alphaville
w wersji czeskiej, to "Být stále mlád".
Znaczy "Być zawsze młód", jeżeli to można jakoś tak po polsku powiedzieć.
Po prostu semantycznie jakby "młody",
ale stylistycznie jak "gotów" zamiast "gotowy".
Tą piosenkę po czesku śpiewał Karel Gott.


Są też kształty:
- stára, mláda (ona),
- stáro, mládo (ono);
- stáři, mládi (oni),
- stáry, mlády (ony),
- stára, mláda (ona);
... ale tych się prawie nie używa.

Słowa "mlád" i "stár" jakoś lubimy właśnie w kształcie "on" (r. męski, liczba pojedyncza).


I generalnie, jeżeli chodzi o całe to zjawisko gramatyczne,
w praktyce pojawia się "mlád", "stár", "Buď připraven(a)!" i "Vždy připraven(a)!".

Teoretycznie możemy tą gramatykę stosować też na inne twarde ("-ý") przymiotniki,
jak np. "vysok" zamiast "vysoký", ale w praktyce się tego nie używa.

Właśnie – czasami używa się jeszcze:
- šťasten, šťastna, šťastno; šťastni, šťastny, šťastna;
- zdráv, zdráva, zdrávo; zdrávi, zdrávy, zdráva;
Chociaż to wszystko też już będzie brzmieć literacko.


I należy tutaj teoretycznie gramatycznie też "rád", "ráda", "rádo",
co jednak używa się specyficznie, na trzy różne sposoby,
to jest z punktu widzenia użytkownika coś całkowicie innego.



---



I jeszcze jedno z tematem (harcerstwa) powiązane hasło, tak na margines:

"Každý správný muž má v kapse nůž." CS
=
"Każdy poprawny mężczyzna ma w kieszeni scyzoryk." PL

Generalnie "nůž" CS to "nóż" PL, ale "scyzoryk" PL też. My tego tak nie odróźniamy.
Możemy powiedzieć "nožík" lub "zavírací nůž" lub "zavírák" lub w ekstra przypadkach nawet "rybička" albo "švýcarský nůž", "švýcarák",
jednak tutaj wyraźnie potrzebny był rym na "muž".



---

Trzy różne sposoby, jak używamy słowo "rád" (i pozostałe jego kształty) już wcześniej opisałem na blogu w artykułu nr 263.

Wyrażenia "kapesní nůž", "kapesní nožík", "zavírací nůž", "zavírací nožík" i "rybička" już wcześniej opisałem na blogu w artykułu nr 79.



---

Dodatek:

Polsky "zwarci" by česky asi bylo "semknutí", jako že drží spolu (vidíte příbuznost se slovem "zamknout").
A pokud jde o nějaké zavedené, zažité, známé heslo,
tak mohu nabídnout jedině "Jeden za všechny, všichni za jednoho" od Tří mušketýrů.

 

Związane linki

  


Czy się artykuł Państwu podobał?


Informacja zwrotna – głosowanie

Można wybrać sobie 1 do N opcji

Štítky, labels, kategorie, témata, tagy, hashtagy

(ve vývoji)
 
#slova   #morfologie   #syntax-obraty    
#historie  
 

Czeski i polski – usługi językowe

Skok w górę do: Menu nawigacyjne
(skrót klawiatury Alt + Shift + „5”)

Zainteresowani tą stroną?

  • Add to bookmarks (Ctrl+D)
  • Udostępnić link (CB radio)Skok w górę do:
  • Wydrukować (Ctrl+P)
  • Cytować według ISO 690

    Tę stronę

    ADÁMEK, Martin. Blog (czeszczyzna): Język czeski dla Polaków. Martin Adámek [online]. Náchod / Meziměstí (Republika Czeska) [dostęp 2025-05-09]. Dostępny w Internecie: https://www.adamek.cz/pl/czeski/blog

    Całą witrynę

    ADÁMEK, Martin. Martin Adámek [online]. Náchod / Meziměstí (Republika Czeska) [dostęp 2025-05-09]. Dostępny w Internecie: https://www.adamek.cz/pl

 

 
 

Narodowe kulturowe dziedzictwo

WebArchiv – Ta witryna jest archiwowana przez Bibliotekę Narodową Republiki Czeskiej Ta witryna jest regularnie archiwowana przez Bibliotekę Narodową Republiki Czeskiej z powodu jej kulturowej, edukacyjnej, naukowej, badawczej lub innej wartości informacyjnej w celu dokumentacji autentycznej próbki czeskiej przestrzeni www. Witryna ta jest częścią kolekcji czeskich witryn webowych, które ma Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej zamiar długoterminowo przechowywać i udostępniać dla przyszłych pokoleń. Ich zapis jest częścią Czeskiej narodowej bibliografii oraz katalogu Biblioteki Narodowej Republiki Czeskiej.  

 

 
 

Na wesoło

Webmaster wypełnia podanie o dowód:
Data urodzenia: 25.12.1975
Wzrost: 185 cm
Kolor oczu: #4040FF

 

Aforyzmy

Szkoła produkuje dużo osób, które potrafią czytać, ale nie potrafią rozróżniać, co przeczytać warto i co nie.
[George Macaulay Trevelyan]

 
 
 
 
Počítadlo